Çaprazlama Nasıl Yapılır?

 

Geldik zurnanın zırt dediği yere. Elinizde canlılarınız var. Hepsi sağlıklı, yaşını doldurmuş ve çiftleştirilirse bir sorun oluşmayacağını yani genetik bir uyuşmazlık olmadığını biliyorsunuz. İnkübatörünüz hazır her şey tastamam ama çıkabilecek yavrular hakkında bir bilginiz yok. Hangi morph hangi %’likle gelebilir? Anne ’ye mi babaya mı çekecek hiçbir fikriniz yok…

 

Az sonra birkaç fikriniz olacak çünkü tam olarak istediğiniz şeyi öğreneceksiniz ama buna tekrardan hafif genetik temelli olarak öğrenmeliyiz. Terimleri bilmemiz çaprazlama yaparken işimize yarayacak. O zaman daha fazla anlatmadan hemen birkaç örnek ile göstereyim.

 

Bildiğimiz üzere bir genin biri anneden biri babadan olmak üzere iki adet alleli mevcut. Çaprazlama yaparken bu alleleri kullanarak yapacağız.

Bu allelerden teki dominant, teki resesif olabilir. Dominant yani baskın olanı büyük harf ve çekinik olanı küçük harf ile göstereceğiz.

 

İlk önce Çekinik Genlerin Kalıtımı İle Başlayalım.

Örnek 1: Bu örnek için elimize bildiğimiz çekinik genlerden olan Bell Albinoyu alalım. Ve bu geni  A-a harfleri ile gösterelim.

A = albino mutasyonuna sahip olmayan allel

a = albino mutasyonu özelliğini taşıyan allel

Babamız (aa) olsun. Yani çekinik geni homozigot olarak taşısın. Fenotipinden de albino olduğunu anlayabiliriz.

Annemiz ise (Aa) olsun. Allellerden teki çekinik ama teki normal olduğu için görsel olarak albino değil ama annemiz het olarak bell albino genini taşıyor.

Çaprazlama yaparken kullandığımız bir Punnet Karesi sistemi var. Allelleri tek tek yazıyoruz.

 

Punnet Karesi	Baba 1. Allel                      a	Baba 2. Allel                    a
Anne 1. Allel                         A	Yavru %25 ihtimal             Aa	Yavru %25 ihtimal       Aa
Anne 2. Allel                      a	Yavru %25 ihtimal              aa	Yavru %25 ihtimal          aa

 

Bu tabloya bakarak anlıyoruz ki doğacak yavruların 2 tanesi Aa ve 2 tanesi aa şeklinde olacaklar. Yani 2 çeşit sonucumuz var ve iki sonucunda oranı aynı olduğu için %50 Aa ve %50 aa gelebilir denebilir.

 

 Peki, Aa ne demek ve aa ne demek?

Aa = Görünüş olarak albino gibi olmasa da het olarak albino genini taşıyor.

aa = Görünüş olarak albino ve allelerinin ikiside albino.

 

Soru: Punnet Karesindeki %25 nereden çıktı?

Cevap: Oluşabilecek bütün kombinasyonları tek tek yazıyoruz ve her kare 1 tamın parçası olduğu ve 4 kare olduğu için %25 oran oluşuyor.

 

Soru: O zaman ben böyle bir çiftten 2 yavru alırsam teki Aa ve diğeri aa (albino) canlı mı alacağım?

Cevap: İhtimal dahilinde ama bunlar yüzdesel olarak belirtilen şeyler. Her iki yavrunda aa (albino) veya her iki yavrunda Aa şeklinde gelebilir.  Mesela bir yavrunun aa gelme ihtimali %50, ikinci yavrunun aa gelme ihtimali de %50 ama iki yavrunun aynı anda gelme ihtimali %50 x %50 olacağından %25 olacaktır.

Bu ihtimaller sadece her bir canlı için geçerlidir.

Örnek 2: Şimdi daha fazla çeşit oluşması açısından başka bir örnek yapalım.

Genimiz çekinik gen olan Eclipse olsun ve E-e harfleri ile gösterelim.

E = Eclipse mutasyonuna sahip olmayan allel

e = Eclipse mutasyonuna sahip olan allel

Annemiz = Ee yani görsel olarak eclipse olmayan ama het olarak eclipse geni içeren bir anne

Babamız= Ee yani görsel olarak eclipse olmayan ama het olarak eclipse geni içeren bir baba

Punnet Karesi	Baba 1. Allel              E	Baba 2. Allel          e
Anne 1. Allel              E	Yavru %25 ihtimal            EE	Yavru %25 ihtimal       Ee
Anne 2. Allel                 e	Yavru %25 ihtimal           Ee	Yavru %25 ihtimal        ee

 

Sonuç olarak gelen yavrular:

%25 EE  ( Eclipse geni mutasyonunu hiçbir şekilde taşımayan normal canlılar )

%50 Ee   ( Eclipse geni mutasyonunu het olarak tek allelde taşıyan ama fenotipte görünmeyen canlılar)

%25 ee   ( Eclipse geni mustayonunu iki allelde de taşıyan ve fenotipi eclipse olan canlılar.)

 

 !!! Yorumlamamız gerekirse EE ve Ee canlıların fenotip olarak birbirlerinden hiçbir farkları yoktur ama ee olan canlılar için görür görmez eclipse olduğu söylenebilir. AMA farkettiğiniz üzere anne-baba Ee idiler. Yani görünüşte eclipse olmasalar bile eclipse yavru verebildiler.

Peki, doğan yavruların EE mi Ee olduğunu nasıl anlarız? Bunu anlamanın tek yolu o canlıyı eclipse (ee) bir canlı ile çiftleştirerek yavrularına bakarak anlayabiliriz. Eğer EE ise hiçbir yavru eclipse gelmeyecektir. Ama eğer Ee ise mantık olarak yavruların %50 sinin eclipse gelmesi gerekir. 4-6 Arası yavru alınıp hiçbiri eclipse gelmezse o canlının EE olduğu varsayılabilir.

 

 

Örnek 3: Tamam, o zaman işleri biraz karıştıralım. Ve iki tane çekinik gen içeren bir çaprazlama yapalım.

 

Babamız = Aa ee ( albinoya het ve eclipse )

Annemiz = Aa Ee ( Görünüş olarak normal ama hem albinoya hem eclipse genine het )

 

!!! Burda kafanız karışmaması için tek tek her gen için farklı tablo yapabilirsiniz veya 2 punnet karesi yapmak yerine ikisini de tek bir tabloda toplayabilirsiniz. !!!

 

Punnet Karesi	Anne      AE	Ae	aE	ae
Baba  Ae	AA Ee	AA ee	Aa Ee	Aa ee
Ae	AA Ee	AA ee	Aa Ee	Aa ee
ae	Aa Ee	Aa ee	aa Ee	aa ee
ae	Aa Ee	Aa ee	aa Ee	aa ee

 

Babadan gelebilecek olan tüm allel çeşitlerini yazıyoruz. Aynı şekilde Anneden gelebilecekleri de yazıyoruz. Sonra hepsini tek tek birleştiriyoruz. Bazı sonuçların aynı olabilmesi normal.

Soru: Tablodan yola çıkarak hem albino hem eclipse genini fenotipte gösteren canlıların çıkma yüzdesi kaçtır

Cevap: İstenilen sonuçlar aa , ee olanlardır. Bunlardan tabloda 2 tane vardır. Tabloda 16 tane sonuç olduğu için cevap 2/16’dır. Yüzdesel olarak %12.5 ihtimalle hem albino hem eclipse canlı yavru alabiliriz bu çiftleşmeden.

 

Soru: Albino het eclipse yavru alma % ihtimali kaçtır ?

Cevap: İstenilen şey aa , Ee ‘dir. Tabloda bundan 2 tane vardır. %12.5 ihtimalle gelir.

 

Soru:  Albino olmayan ama eclipse olan yavru alma % ihtimali kaçtır?

Cevap: AA veya Aa, ee istenilen sonuçtur. 6 tane buna uyan sonuç vardır. 6/16 olacaktır. %37.5 denebilir.

 

Baskın Genlerin Kalıtımı:

 Baskın genlerde het durumu olmadığı için görsel olarak anlamamız çok daha kolay oluyor çekinik genlerin çaprazlanmasına oranla. Baskın genleri büyük harflerle gösteriyoruz.

Mack Snow genini ele alalım. Bildiğimiz üzere Super formu mevcut bir gen.

Super Mack Snow : MM

Mack Snow : Mm

Normal : mm

Buna bakarak hemen Punnet Karesi bile kullanmadan kafadan çaprazlama yapmamız mümkün.

 

Soru: Super Mack Snow Baba ile Normal anneden gelecek yavrular ?

Cevap: MM x mm olduğu için hepsi Mm yani mack snow gelecektir. %100 İhtimalle.

 

Soru: Eğer anne süper mack snow ve baba normal olsa sonuç değişir miydi ?

Cevap: Hayır sonuç değişmezdi

 

Yeni Soru: Anne Mack Snow ve Baba Mack Snow ise yavrular

Cevap: Mm x Mm sonucunda MM %25 ihtimal ,, Mm %50 ihtimal , mm %25 ihtimal. Yani hem süper snow hem mack snow ve hem normal canlı yavru alınabilir bu çiftten.

 

Poligenetik Özelliklerin Kalıtımı:

Bunlar birçok gen etkisinde oluşan durumlar olduğu için birçok faktör söz konusudur. Mesela poligenetik olan tangerine ile mack snow çaprazlandığında

Ortaya %50 ihtimalle Mack Snow canlılar çıkacaktır. Bu mack snow canlıların genetik olarak Mack Snow geni yüzünden daha az sarı renk içerdiklerinden dolayı tangerine durumu baskılanıp az eksprese veya hiç fenotipte gözükmemesi bile oluşabilir.

Bu yüzden poligenetik durumlar ihtimal olarak değerlendirilir. Eğer soyu güçlü bir tangerine ise Mack Snow dahi olsa kendini gösterecektir(tangerine ebeveyni kadar olmasa bile).

Mack Snow olmadan doğan canlılar için ise aynı durum söz konusu normal veya tangerine canlılar gelebilir.

Yani tamamen ihtimal olarak sayılırlar. Soyları ne kadar güçlüyse kendilerini o kadar gösterebilirler. Poligenetik canlıların birbiri ile çaprazlanması sonucu soy güçlendirilip daha fazla renk gösteren canlıalr elde edilebilir.

Buna örnek olarak:

Tangerine x Tangerine çiftleşmesi verilebilir.

Yavruların normal gelme ihtimali az olsa bile vardır.

Yavruların ebeveyne benzer turunculukta gelebilir

Yavrular ebeveynlerden daha güzel gelebilir.

 

Güzel gelen yavrular ayırılıp kendi aralarında çiftleştirilirse soy güçlenmiş olacaktır ama bu tür akraba çiftleşmelerinin 1 defadan fazla yapılması pek önerilmez. Dışarıdan yeni ve kaliteli bir temiz tangerine soy alınıp soy arada temizlenmelidir.

Soy güçlenmesi sadece poligenetik canlılarda değil her tür gende mevcuttur. Genin ekspresyonunu soy yaparak arttırarak daha kaliteli canlılar elde edilebilinir.

 

( Yazılar leopardgeckotr.com sitesine aittir. İzinsiz paylaşmayınız. )